Mecuatui- Cúng đầy tháng / cúng đầy tháng đơn giản là nét văn hóa đẹp được lưu truyền qua nhiều hệ của người Việt Nam. Nghi lễ cúng đầy tháng cho bé trai và bé gái sẽ có đôi chút khác biệt và ở mỗi miền cũng có sự khác nhau.
Đối với quan niệm của người Việt từ xưa đến nay, cuộc đời của mỗi người đều chính thức bắt đầu ngay sau nghi lễ cúng đầy tháng và có tuổi sau khi cúng thôi nôi. Lúc đó các bậc cha mẹ sẽ cúng cáo trời đất, tổ tiên chính thức đặt tên cho trẻ sơ sinh và nguyện cầu phúc lành cho trẻ khỏe mạnh, chóng lớn.
Nghi thức cúng đầy tháng cho bé trai hay bé gái là truyền thống lâu đời của người Việt. Tương truyền đây là lúc cha mẹ sẽ cúng cáo trời đất, tổ tiên chính thức đặt tên cho trẻ sơ sinh và nguyện cầu phúc lành cho trẻ khỏe mạnh, chóng lớn.
Trong quan niệm của người Á Động, bé đầy tháng là cột mốc quan trọng
Nguồn gốc của lễ cúng ngày tháng
Khi nói về nguồn gốc của lễ cúng đầy tháng, ở mỗi nơi sẽ có những câu chuyện khác nhau. Tuy nhiên, hầu hết đều là những câu chuyện về các bà Mụ và Đức ông, đồng thời cũng là nghi lễ khẳng định sự hiện hữu của một thành viên mới.
Câu chuyện thường được các bà mẹ truyền tai nhau về tục này đó là: Mỗi đứa trẻ sơ sinh đều do các vị Đại Tiên (Bà Chúa Đầu thai) hay còn gọi là 12 Bà Mụ nặn ra. Mỗi Mụ Bà sẽ có trách nhiệm nặn ra một bộ phận cho đứa trẻ như mắt, mũi, tay, chân, tóc… xấu hay đẹp cũng do tay các Bà Mụ nặn ra. Khi bé yêu tròn một tháng và khỏe mạnh, cha mẹ phải thực hiện nghi lễ cúng cảm ơn Bà Mụ và Đức ông đã đem đứa trẻ đến nhà, giúp mẹ tròn con vuông.
12 bà Mụ (mẹ sanh) là những ai?
12 bà Mụ là các thần giúp việc cho Ngọc Hoàng, mỗi bà kiêm một việc trong sinh nở giáo dưỡng, được gọi tên như sau:
- Mụ bà Trần Tứ Nương coi việc sanh đẻ (chú sanh)
- Mụ bà Vạn Tứ Nương coi việc thai nghén (chú thai)
- Mụ bà Lâm Cửu Nương coi việc thụ thai (thủ thai)
- Mụ bà Lưu Thất Nương coi việc nặn hình hài nam, nữ cho đứa bé (chú nam nữ)
- Mụ bà Lâm Nhất Nương coi việc chăm sóc bào thai (an thai)
- Mụ bà Lý Đại Nương coi việc chuyển dạ (chuyển sanh)
- Mụ bà Hứa Đại Nương coi việc khai hoa nở nhụy (hộ sản)
- Mụ bà Cao Tứ Nương coi việc ở cữ (dưỡng sanh)
- Mụ bà Tăng Ngũ Nương coi việc chăm sóc trẻ sơ sinh (bảo tống)
- Mụ bà Mã Ngũ Nương coi việc ẵm bồng con trẻ (tống tử)
- Mụ bà Trúc Ngũ Nương coi việc giữ trẻ (bảo tử)
- Mụ bà Nguyễn Tam Nương coi việc chứng kiến và giám sát việc sinh đẻ (giám sanh).
Cách tính ngày cúng thôi nôi cho bé trai
Mỗi đứa trẻ sinh ra sẽ được ghi nhớ theo hai ngày âm và dương. Lịch cúng đầu tháng cho bé trai và gái theo cách tính truyền thống, được căn cứ vào lịch.
Theo đó, nếu là bé gái sẽ lùi lại 2 ngày và nếu là bé trai sẽ lùi lại 1 ngày như cách ông bà xưa vẫn nói “gái lùi hai, trai lùi một. Lễ này được thực hiện vào lúc sáng sớm hoặc chiều tối.
Tuy nhiên, hiện tại vẫn có một số cha mẹ thường căn cứ ngày sinh của con dựa trên lịch dương và lễ cúng đầy tháng là ngày trùng ngày sinh vào đúng tháng sau. Phương pháp này giúp các mẹ tính toán thời gian chuẩn lên để lên lịch trình trong cách nuôi con.
Cách cúng đầy tháng cho bé trai
Mâm cúng đầy tháng bé trai gồm những gì?
Ngoài đồ cúng cho bàn thờ Phật, gia tiên, ông địa… , lễ vật cúng đầy tháng cho bé trai sẽ bao gồm:
- 12 chén chè nhỏ
- 3 tô chè lớn
- 13 đĩa xôi
- 1 con gà luộc
- Bộ tam sên (thịt heo luộc, trứng luộc, tôm hoặc cua luộc)
- Mâm ngũ quả, hoa tươi, nhang, đèn, trà, rượu, nước muối, gạo, 1 bộ đồ hình thế (ghi tên và ngày tháng năm sinh của bé, cúng xong sẽ đốt đi để giải hạn cho bé)
- 13 miếng trầu cánh phượng, 13 đôi hài, 13 bộ váy áo đẹp và 13 nén vàng. Trong đó đĩa xôi, miếng trầu, đôi hài, váy áo và nén vàng đều phải giống nhau. Tuy nhiên 12 món kích thước như nhau và 1 bộ có kích thước to hơn.
Mâm cúng đầy tháng cho bé trai đơn giản nhất cũng phải đủ các thủ tục cơ bản
Lễ vật cúng 12 bà Mụ
- Đồ vàng mã: các đôi hài màu xanh, nén vàng màu xanh, váy áo màu xanh.
- Trầu cau: trầu têm cánh phượng, 12 miếng trầu với cau bổ tư và 1 miếng to hơn với cau nguyên quả
- Đồ chơi trẻ em bằng nhựa hoặc sành sứ
- Động vật: cua, con ốc, tôm để sống hoặc có thể hấp chín. Các động vật này có 12 con kích thước bằng nhau và có 1 con to hơn.
- Phẩm oản: Chia 12 phần đều nhau và một phần lớn hơn (hoặc nhiều hơn).
- Lễ mặn: Bao gồm xôi, gà luộc, cơm, canh, món ăn, rượu trắng.
- Kẹo bánh: Chia thành 12 phần và một phần to hơn (hoặc nhiều hơn).
- Hương hoa: Hương, lọ hoa nhiều màu, tiền vàng, nước trắng.
Lễ vật cúng Đức ông
Gồm thánh sư, tổ sư và tiên sư có chức năng truyền dạy nghề nghiệp:
- 1 con gà luộc tréo cánh.
- 1 tô cháo lớn.
- 1 tô chè lớn.
- 3 đĩa xôi lớn.
- 1 miếng thịt quay, một đĩa hoa quả (5 loại quả bất kỳ), trầu cau, rượu và đồ hàng mã (giấy tiền).
Cách sắp xếp mâm cúng đầy tháng bé trai
Khi sắp đặt mâm đồ cúng đầy tháng cho bé trai đơn giản như trên, mẹ cần chia thành 2 mâm. Một mâm trên cách mâm dưới không quá 10 phân.
Trong đó, bàn nhỏ và thấp hơn để bày lễ vật cúng kính Đức ông, còn bàn lớn cao hơn sẽ bày lễ vật cúng 12 bà Mụ. Cách đặt mâm cúng luôn tuân theo nguyên tắc “Đông bình Tây quả” tức phía Đông là vị trí đặt bình hoa và phía Tây là vị trí đặt lễ vật.
Nghi thức cúng thôi nôi cho con trai
Sau khi bày lễ xong, bố hoặc mẹ sẽ thắp 3 nén hương, rồi bế trẻ ra trước án và khấn theo bài khấn cúng Mụ.
Bài khấn cúng Mụ, tùy địa phương, câu chữ có thể có dị bản, nhưng thường bắt đầu bằng việc kính cẩn xưng danh các bà Mụ, thần phật; ngày tháng cúng; tên 2 vợ chồng và tên đứa con là trung tâm của lễ cúng, nơi ở của gia đình; lý do cúng; bày tỏ lòng biết ơn công lao của các bà Mụ và cuối cùng là lời cầu mong các bà độ trì phù hộ.
Bài cúng đầy tháng bé trai
Người cúng trịnh trọng khấn: “Hôm nay, cháu bé tròn 1 tháng tuổi, gia đình chúng tôi bày mâm lễ vật này, cung thỉnh thập nhị mụ bà và tam đức ông trước về chứng minh nhận lễ, sau tiếp tục phù trợ cho cháu mạnh tay, mạnh chân, mau lớn, hiền, ngoan, phù trợ cho gia đình an vui, hạnh phúc.”
Nghi thức đặt tên cho con trai
Sau khi thắp nhang khấn cúng xong sẽ đến nghi thức đặt tên. Người cúng sẽ khấn với tổ tiên một tên họ đầy đủ của bé mà cha mẹ và gia đình đã chọn sẵn. Sau đó gieo 2 đồng tiền lên đĩa, nếu 1 úp, 1 ngửa nghĩa là cái tên đinh đặt cho con đã được tổ tiên chấp nhận. Nếu 2 mặt đều úp hoặc ngửa thì phải làm lại và tuân thủ quy tắc quá tam ba bận. Sau ba lần gieo quẻ mà không được, bạn sẽ chọn tên khác cho con trai.
Kết thúc lễ này mọi người trong gia đình, họ hàng ăn uống sum vầy và gửi những lời chúc tốt đẹp, may mắn, lì xì cho con trai để hoàn tất tiệc đầy tháng. Ngoài ra một số nơi còn có nghi thức khai hoa còn gọi là “bắt miếng”.
Đứa bé được đặt ngay trên bàn giữa hoặc nằm trong nôi bên cạnh bàn cúng, người cúng rót trà thấp hương xin phép bắt miếng.
Khi đó sẽ bồng đứa trẻ trên một tay, tay kia cầm một nhánh hoa quơ qua, quơ lại trên miệng bé và dạy những lời tốt đẹp như sau: “Mở miệng ra cho có bông, có hoa – Mở miệng ra cho kẻ thương, người nhớ – Mở miệng ra cho có bạc, có tiền – Mở miệng ra cho xóm giềng quý mến”.
Trên đây là những nghi thức cơ bản để làm lễ cúng đầy tháng bé trai mà mẹ của tui tông hợp. Tùy theo từng vùng miền, điều kiện kinh tế, thời gian, bạn có thể chọn cách cúng đầy tháng cho bé đơn giản hoặc cầu kỳ, phức tạp.
Mecuatui tổng hợp